การศึกษาระดับปริญญาเอกในประเทศฝรั่งเศส
ประเทศฝรั่งเศสให้ความสำคัญกับการค้นคว้าวิจัยทางวิทยาศาสตร์ โดยเป็นหนึ่งในสามประเทศชั้นนำ เรื่องการค้นคว้าวิจัยด้านฟิสิกส์ คณิตศาสตร์ ชีววิทยา นาโนและเทคโนโลยีชีวภาพ นอกจากนี้ ประเทศฝรั่งเศสจัดเป็นประเทศอันดับที่ 5 ของประเทศในกลุ่มองค์การเพื่อความร่วมมือทางเศรษฐกิจและการพัฒนา (OCDE) ที่มีงบประมาณเพื่อการค้นคว้าวิจัยและการพัฒนาถึง 45 พันล้านยูโร และมีงบประมาณด้านอวกาศเป็นอันดับ 2 รองจากสหรัฐอเมริกา ทั้งนี้ มีนักศึกษาต่างชาติศึกษาปริญญาเอกในประเทศฝรั่งเศส 41.1% ซึ่งถือว่ามีนักศึกษาต่างชาติมากที่สุดในโลก และแต่ละปีมีผู้สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาเอกจากฝรั่งเศส ประมาณ 15,000 ราย โดย
46% ด้านวิทยาศาสตร์และเทคนิค
20% ด้านชีววิทยา-สุขภาพ
20% ด้านมนุษยศาสตร์
14% ด้านสังคมศาสตร์
การเข้าศึกษาระดับปริญญาเอก จะต้องได้รับวุฒิ Master (ปริญญาโท) หรือเทียบเท่า
ระยะเวลาที่ศึกษาตามกรอบของหลักสูตร 3 ปี
นักศึกษาปริญญาเอกจะต้องมีอาจารย์ควบคุมวิทยานิพนธ์ (directeur de thèse) โดยนักศึกษาปริญญาเอกด้านวิทยาศาสตร์ จะมีการค้นคว้าในห้องทดลองเต็มเวลา และเป็นการค้นคว้าวิจัยหรือทำงานร่วมกัน สำหรับนักศึกษาทางสังคมศาสตร์ จะศึกษาค้นคว้าด้วยตนเองและสามารถทำงานที่บ้านหรือที่ห้องสมุดได้ โดยมีการนัดพบกับอาจารย์ที่ปรึกษาเป็นระยะ
การลงทะเบียนเรียนใน 3 ปีแรก นักศึกษาสามารถลงทะเบียนได้ตามกรอบปกติของหลักสูตร สำหรับในปีที่ 4 นักศึกษาจะต้องจัดทำเอกสารเฉพาะบุคคล (dossier) ซึ่งอธิบายโครงร่างวิทยานิพนธ์ รายงานความก้าวหน้า และแผนกำหนดการส่ง/การสอบป้องกันวิทยานิพนธ์ โดยส่งถึงอาจารย์ผู้ควบคุมวิทยานิพนธ์ และบัณฑิตวิทยาลัยเพื่อประกอบการพิจารณาในการลงทะเบียนต่อไป ทั้งนี้ การลงทะเบียนอาจทำได้ถึง 6 ปี
ปัจจุบัน สาธารณรัฐฝรั่งเศสมีบัณฑิตวิทยาลัยสำหรับนักศึกษาปริญญาเอก (Ecoles Doctorales) จำนวน 270 แห่ง การเขียนวิทยานิพนธ์ต้องมีเนื้อหาอย่างน้อย 200 หน้า ซึ่งจะต้องมีการวิเคราะห์ความรู้ทางงานวิจัยอย่างลึกซึ้ง และเมื่อนักศึกษาเขียนวิทยานิพนธ์สำเร็จแล้ว คณะกรรมการร่วมจะต้องรับรองงานอย่างน้อย 2 ราย จึงเข้าสู่กระบวนการสอบป้องกันวิทยานิพนธ์ได้ โดยการสอบป้องกันจะเป็นการเสนอการค้นคว้าวิจัยและผลที่ได้รับ และจะมีการอภิปรายระหว่างคณะกรรมการตัดสินและนักศึกษา ทั้งนี้ การสอบป้องกันวิทยานิพนธ์ของนักศึกษาได้เปิดกว้างให้กับทุกคนที่ประสงค์จะเข้าฟังหัวข้อดังกล่าว และจะมีการบันทึกวิทยานิพนธ์ในเว็บไซต์ www.theses.fr
ประเภทของการศึกษาปริญญาเอก
1. Le doctorat simple นักศึกษาใช้เวลาในการเรียน 3 – 6 ปี โดยจะลงทะเบียนและสอบป้องกันวิทยานิพนธ์ในมหาวิทยาลัยเดียวกัน
2. Le doctorat en codirection นักศึกษาจะมีอาจารย์ควบคุมวิทยานิพนธ์ 2 ราย อาจารย์ท่านหนึ่งอยู่ในมหาวิทยาลัยที่ลงทะเบียน ส่วนอีกท่านจะอยู่ในสถาบันอื่น ซึ่งอาจจะอยู่ในสาธารณรัฐฝรั่งเศสหรือในประเทศอื่นๆ ก็ได้ โดยจะเป็นการร่วมมือระหว่างประเทศ
3. Le doctorat en cotutelle นักศึกษาจะต้องลงทะเบียนในมหาวิทยาลัยทั้ง 2 แห่ง (ชำระค่าเล่าเรียนในมหาวิทยาลัยแห่งเดียวเท่านั้น) โดยแต่ละมหาวิทยาลัยจะมีอาจารย์ควบคุมวิทยานิพนธ์ 1 ราย และมีสัญญาระบุว่าจะมีการสอบป้องกันวิทยานิพนธ์ที่มหาวิทยาลัยแห่งใด ผู้ใดจะเป็นผู้รับผิดชอบเรื่องค่าใช้จ่ายในการเดินทางของคณะกรรมการตัดสิน และเมื่อสำเร็จการศึกษา จะได้รับปริญญาเอกในมหาวิทยาลัย 2 แห่ง (หรือปริญญาบัตร 1 ใบ ระบุมหาวิทยาลัยทั้ง 2 แห่ง)
4. Le doctorat en entreprise (CIFRE) เป็นการศึกษาปริญญาเอกในบริษัท โดยเป็นความร่วมมือของบริษัทและมหาวิทยาลัยของรัฐ นักศึกษาจะมีอาจารย์ควบคุมวิทยานิพนธ์ 1 รายที่มหาวิทยาลัย และผู้รับผิดชอบ 1 รายที่บริษัท โดยนักศึกษามีสถานะเป็นลูกจ้างของบริษัทและจะได้รับเงินช่วยเหลือจากรัฐ
5. Le doctorat européen conjoint / European Joint Doctorate เป็นโครงการที่สนับสนุนการค้นคว้าวิจัยและนวัตกรรมของสหภาพยุโรป ระหว่างปี 2014 – 2020 เปิดสำหรับนักศึกษาชาวต่างชาติ โดยจะต้องทำการศึกษาค้นคว้าวิจัยเป็นเวลา 3 ปี ในมหาวิทยาลัย 3 แห่ง ในประเทศยุโรป 3 ประเทศ
การเตรียมวิทยานิพนธ์เป็นภาษาอังกฤษ โดยทั่วไป การศึกษาสาขาวิชาวิทยาศาสตร์ วิศวกรรมศาสตร์ และชีววิทยา จะไม่มีความต้องการเรื่องระดับของภาษาฝรั่งเศส การสื่อสารกับอาจารย์ที่ควบคุมวิทยานิพนธ์และการเขียนวิทยานิพนธ์จะสามารถใช้ภาษาอังกฤษได้ อย่างไรก็ตาม นักศึกษาควรศึกษาภาษาฝรั่งเศสเพิ่มเติมด้วย เนื่องจากการสรุปงานค้นคว้าวิจัยอาจต้องแปลเป็นภาษาฝรั่งเศส
สำหรับสาขามนุษย์ศาสตร์และสังคมศาสตร์ นักศึกษาควรต้องมีระดับภาษาที่ดี (ระดับ B1 หรือ B2) และสาขาการบริหารจัดการ รัฐศาสตร์ การสื่อสารหรือกฎหมาย อาจจะเขียนเป็นภาษาอังกฤษได้ ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับข้อตกลงกับมหาวิทยาลัย
ข้อมูล www.enseignementsup-recherche.gouv.fr
www.campusfrance.org
Crédit photo : Université Paris Saclay